Jan Cremer – Ik Jan Cremer & Ik Jan Cremer Tweede Boek
BCZ
839 pagina’s
Schrijver en beeldend kunstenaar Jan Cremer (1940) stamt van vaderszijde uit een familie van hoefsmeden en beroepsmilitairen uit Pruisen en Hessen, zijn moeders familie is afkomstig uit Hongarije. Korte tijd volgde hij een opleiding aan de Academie voor Beeldende Kunst in Arnhem. Als schilder kreeg hij snel erkenning met zijn ‘peinture barbarisme’, intussen reist hij veel en woont overal.
In 1964 verscheen zijn eerste roman, Ik Jan Cremer. Het boek is een soort autobiografie, een moderne schelmenroman over het woelige leven van Cremer zelf. Al eerder hadden zijn uitspraken de emoties al doen oplopen, maar bij de verschijning van ‘de onverbiddelijke bestseller’ was de rel compleet. In het gereformeerde Nederland van de jaren zestig werd Cremer gezien als een staatsgevaarlijk individu, een slecht voorbeeld voor de jeugd dat dierlijke driften bij zijn publiek losmaakte. Tegelijk werd hij geprezen door beroemde collega’s zoals Willem Frederik Hermans.
Midden in alle hectiek vertrok Cremer naar New York, waar hij de juiste man op het juiste moment was: al snel werd hij opgenomen in de culturele incrowd met alle jonge kunstenaars, popsterren, acteurs en regisseurs van dat moment. De vertaling van zijn eerste boek verscheen en er werden in Hollywood plannen gesmeed het te verfilmen. Intussen richtte hij een poptijdschrift op en werd mede-eigenaar van de bestlopende nachtclub in Manhattan. De verschijning van de Engelse vertaling van zijn boek maakten hem tot een groot succes, dat ook zijn keerzijde kende, en waarover hij veertig jaar na dato Ik Jan Cremer Derde Boek (2008) zou publiceren.
Voor het zover was kwam Ik Jan Cremer Tweede Boek uit (1966), dat eveneens een groot succes was en wereldwijd werd vertaald. Gezien de controverse rond de aan Cremer toegekende Amsterdamse Prozaprijs 1967, bleken de reacties weer ver uiteen te lopen. Vanaf 1970 combineerde hij zijn werk met zijn reis- en zwerflust. Zes maanden per jaar reisde hij, de andere maanden verdeelde hij zijn tijd tussen schrijven en schilderen. Vele van zijn reizen zijn een reconstructie van de trektocht van de Hunnen onder Attila en de Mongolen onder Djenghis Khan. Cremers fascinatie met dit onderwerp leidde tot de roman De Hunnen (1983).
Van recentere datum zijn onder meer de uitgaven De wilde horizon (reisverhalen, 2003), Verloren gedichten (2004), Brieven 1956-1996 (2005, bezorgd door Hans Sleutelaar), De Cremer Tapes (autobiografie aan de hand van teruggevonden aantekeningen en interviews, 2006). In het voorjaar van 2008 verscheen, 44 jaar na zijn eerste onverbiddelijke bestseller, het nieuwe deel van de autobiografische romancyclus: Ik Jan Cremer Derde Boek. Het is een rauw en openhartig verslag van de keerzijde van het grootste succes dat de Nederlandse literatuur in de jaren zestig heeft gekend.
In 2016 publiceerde De Bezige Bij Odyssee, waarin hij de oorsprong van het roerige en dramatisch verlopen leven van zijn ouders onderzoekt.
In november 2017 verscheen Sirenen, het prachtige relaas van een dramatisch verlopen liefde. ‘Mijn hart breekt nu ik jouw brieven na zoveel jaren inkijk. Wat heb ik je aangedaan? Een schrijven van zo lang geleden dat nog zo’n indruk maakt. Ik wilde je geen pijn doen, maar was het mij die vrijheid waard? Nee, maar het is een mensenleven later dat ik dit beken.’
In maart 2019 volgde Canaille, een onweerstaanbare liefdesgeschiedenis tussen Jan en de primaballerina van het New Yorks ballet. Hun relatie brengt hen over de hele wereld, van New York tot de Cote d’Azur en van het Amerikaanse Cape Cod – waar ze een paar jaar lang een voor hen beiden onbekend idyllisch gezinsleven proberen te leiden – tot het rigide huis van de schoonouders in Antwerpen.
In juni 2020 verscheen Barbaar op Ibiza, een beeldschone, eenmalige, rijk geïllustreerde uitgave ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van een groot kunstenaar/schrijver.
In 1964 verscheen Ik Jan Cremer, zijn eerste roman. Een jaar eerder hadden publikaties van zijn hand de emoties van de literatuurkenners al hoog doen oplopen, maar bij de verschijning van Ik Jan Cremer, was de rel enorm. De meerderheid van de critici was diep geschokt door het boek, waarvan de schrijver ‘onverbiddelijke bestseller’ op de omslag liet zetten. Volgens hen was het te vulgair, te immoreel, te bruut, te sadistisch en zelfs fascistisch.
Men viel over de schijnbare arrogantie van Cremer, die zijn foto groot op de voorkant had laten plaatsen. Het boek is dan ook een soort autobiografie, een moderne schelmenroman over het woelige leven van Cremer zelf. Hij beschrijft zijn verzet tegen de burgerlijke maatschappij in de volkstaal en schuttingwoorden die daarbij horen, wat bij de meeste critici niet door de beugel kon.
Ik Jan Cremer veroorzaakte bij verschijning in 1964 een kleine revolutie. De meerderheid van de critici was geschokt door het boek, ouders verboden hun kinderen het te lezen ? uiteraard deden ze dat wel, en in groten getale. Het is een schelmenroman over het leven van de schrijver en schilder Jan Cremer, die op reis gaat, schildert, verhalen vertelt, vrouwen versiert en motor rijdt ? vergelijkbaar met Jack Kerouacs On the Road, maar dan in het Nederlands. De boeken vlogen de winkel uit, ook in Amerika ? waar hij lange tijd zou wonen ? en in Duitsland. Een schitterend beeld van een tijd waarin alles voor het eerst mogelijk werd, met ongekende vaart en briljante humor geschreven. Klassieke, maar nog steeds actuele en moderne autobiografische “schelmenroman”, waarin Cremer ons op meeslepende wijze het beeld presenteert van de zwervende, naar avontuur en sensatie dorstende “beat-generation”. Op zijn Harley Davidson trotseert de fiere jonge held elk vooroordeel van de brave burger en ontluistert de faam van gevestigde literatoren en andere cultuurdragers. Ondanks niet aflatende pogingen van vele nijvere navolgers is de oorspronkelijkheid van dit boek nooit aangetast
Jan Cremer, de Amerikaans geschoolde literaire terrorist, doet met zijn Tweede Boek een ongenadige aanval op de samenleving. Grimmig, schaamteloos en met cynische galgenhumor valt hij maatschappij, religie, kunst en liefde aan.
In een satirisch ooggetuigeverslag onthult Jan Cremer – de moderne roofridder, de desperado, de eenzame – de naakte feiten. Als achtervolger en achtervolgde baant hij zich een weg door de levensjungle. Een moderne kruisvaarder, op zoek naar Vrijheid, Sex en Realistische Liefde.
Ook deze bestseller van de veelgelezen Hollandse schrijver (zijn eerste boek telt alleen al vijf miljoen lezers) heeft de weg naar een onverbiddelijk wereldsucces waargemaakt: droom en nachtmerrie van de volksjongen die de tweede Leonardo da Vinci werd.
Ik Jan Cremer betekende een aanslag op het burgerlijk fatsoen zoals Nederland nog nooit had beleefd. Achteraf neigen sommigen er zelfs toe het boek te beschouwen als een daad die de toon zette voor de ‘ludieke’ acties waarmee de provo’s en de studenten weldra het verkalkte gezag zouden gaan uitdagen.
Ton Anbeek/Jaap Goedegebuure in Het literaire leven in de twintigste eeuw (1988)
Jan Cremer is de Douanier Rousseau van de schelmenroman. Zijn boek is een bandeloze ontploffing tussen autobiografie en mythomanie. Ik heb het in één ruk uitgelezen.
Willem Frederik Hermans in Haagse Post (1964)
En minstens voor de vrijheid waarmee schrijvers nu elk onderwerp kunnen aanpakken, zijn de aan Jan Cremer schatplichtig. Neem je zijn boek na dertig jaar ter hand, dan bekruipt je behalve jeugdsentiment het gevoel dat je allerlei dingen al eerder hebt gelezen, zij het in iets andere vorm, dat klopt. Alleen was dat in romans ná 1964.
Wim Zaal in Elsevier (1994)
Het lijdt geen twijfel dat Jan Cremer kan schrijven en dat hij beseft waar zijn kracht schuilt, zoals een goed bokser dat weet. Zijn vuistslag is raak en stelt in één klap een heleboel boeken buiten gevecht. Aan de gevoelige, speelse, experimentele, virtuoze, intelligente literatoren de taak de schade te herstellen!
Adriaan Morriën in Het Parool (1964)
Er zijn stukken die Jan Cremer heeft geschreven, die zullen over tweehonderd jaar nog op de middelbare school worden gelezen. De jongen die dat schrijft, dat is om afgunstig op te zijn.
Meyer Sluyser in Algemeen Handelsblad (1964)
Het druipt van bloed en sperma.
Clara Eggink in Leidsch dagblad (1964)
Slaan met laarsjes en zwepen, knuppelen en rabauwen in kroegen, overal poffen, de boel belazeren en vernielen en daar trots op zijn en vooral met iedereen in bed dat is het voornaamste deeg waarvan dit boek gebakken is. Op die manier zijn we gauw klaar: Jan Cremer is dus een fascist en dat is dat.
Wim Gijsen in Radikaal (1966)
Zo moeten er toch duizenden geletterde, beschaafde, ervaren lezers in ons land zijn die Jan Cremer met weerzin verwerpen…
Jan Greshoff in Het vaderland (1964)
Jan Cremer is even een Nederlands verschijnsel…. Deze knapen oefenen aantrekkingskracht uit op arbeiders en kleinburgerlijke jongens, die uit hun milieu losgeslagen zijn.
Harry Mulisch in Gazet van Antwerpen (1964)
Wat geen Nederlandse schrijver ooit is gelukt, lukte hem. Zijn boek bereikte in Amerika de 1ste plaats op de bestsellerlijst.
Zondagsnieuws (1966)
Bespaar portokosten bekijk ook mijn andere advertenties
